Jak szybko samolot może lecieć? Kiedy 250 węzłów to granica, a kiedy spada ona do 140? Gdzie na niebie można lecieć ile dusza zapragnie? Ograniczenie prędkości zależy od miejsca, wysokości i zasad wykonywania lotu.
250 węzłów
Najczęściej wspominanym ograniczeniem jest to do 250 węzłów (prędkości wskazywanej – IAS) poniżej 10000 stóp (lub poziomu lotu 100). Faktycznie – istnieje takie ograniczenie, ale nad Europą (czy szerzej – na obszarze obowiązywania zasad ICAO) nie obejmuje ono wszystkich przypadków.
Loty IFR (obszar ICAO)
- nie stosuje się ograniczeń – powyżej 10 tysięcy stóp;
- nie stosuje się ograniczeń – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni kontrolowanej klasy A, B i C;
- 250 węzłów – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni kontrolowanej klasy D i E;
- 250 węzłów – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni niekontrolowanej.
Loty VFR (obszar ICAO)
- nie stosuje się ograniczeń – powyżej 10 tysięcy stóp;
- nie stosuje się ograniczeń – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni kontrolowanej klasy B;
- 250 węzłów – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni kontrolowanej klasy C, D i E;
- 250 węzłów – poniżej 10 tysięcy stóp w przestrzeni niekontrolowanej.
Różnice wynikają z różnych zasad standardów separacji w przestrzeni kontrolowanej B, C, D i E. Ograniczenia prędkości wynikają z przeniesienia na pilota obowiązku separacji od niektórych samolotów. W przestrzeni D kontroler nie separuje ruchu IFR od VFR (dlatego ograniczenie dotyczy również ruchu IFR), w przestrzeni C kontroler nie zapewnia separacji samolotom VFR. W przestrzeni B separacja zapewniona jest wszystkim statkom powietrznym. To pozwala latać szybciej.
Loty naddźwiękowe
Nie stosowanie ograniczeń prędkości w przestrzeni określonej klasy nie oznacza, że ich w ogóle nie ma. Państwa mogą ustalać ograniczenia wyższego rzędu i ograniczenia szczególne dla tras, podejść lub fragmentów przestrzeni powietrznej.
W Polsce rozporządzenie Rozporządzenie w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów zabrania lotów z prędkością naddźwiękową:
- poniżej i na poziomie lotu 340 (34 tyś stóp) w dzień;
- w nocy (między 22 a 6) niezależnie od wysokości.
Ograniczenie nie dotyczy niektórych lotów wojskowych.
Nad siedmioma strefami o ograniczonym ruchu lotniczym wprowadzono całkowity lub częściowy (ograniczony do poziomu lotu 460) zakaz lotów z prędkością dźwięku lub większą. Strefy te obejmują główne aglomeracje miejskie np. Śląsk, Poznań, Warszawę, Trójmiasto, przestrzeń nad zakładami produkującymi materiały wybuchowe w Krupskim Młynie i Pionkach pod Radomiem oraz przestrzeń nad półwyspem Helskim i Zatoką Pucką.
W innych krajach ograniczenia dotyczące prędkości dźwięku są ustalane odpowiednio do potrzeb i mogą obejmować cały obszar nad lądem i pas wzdłuż wybrzeża. Przepisy mogą również definiować trasy jakimi samoloty naddźwiękowe mogą latać nad lądem. Zauważam pewną zbieżność prawodawstwa z możliwością lotów naddźwiękowych – w Polsce trudno się tą kwestią poważnie przejmować – tylko wojsko dysponuje odpowiednimi samolotami, w dodatku w niewielkiej ilości. Ale już w USA spora liczba myśliwców odrzutowych w rękach prywatnych wymaga ściślejszych uregulowań i procedur.
Ograniczenia prędkości dla IFR
Niezależnie od ogólnego braku ograniczeń prędkości – drogi lotnicze lub procedury dolotowe i odlotowe mogą nakładać na pilotów dodatkowe ograniczenia. Takie ograniczenia w Polsce obowiązują samoloty dolatujące do lotniska w Warszawie. W tym przypadku kontroler może wydać inne polecenia dotyczące prędkości niż te wynikające z opisu standardowych procedur.
Loty w trudnych warunkach atmosferycznych
Dodatkowe ograniczenia nałożone są zwykle na samoloty wykonujące loty VFR w trudnych warunkach atmosferycznych. W Polsce aktualne przepisy zezwalają na lot poza przestrzenią kontrolowaną przy widzialności 1500m lub większej (jest jeszcze kilka ograniczeń) z prędkością 140 węzłów lub mniejszą – pozwalającą na zauważenie i wyminięcie innych samolotów lub przeszkód.
Inne kraje mają zdefiniowane podobne ograniczenia lub stosują zastrzeżenie wymagające obniżenia prędkości do pozwalającej na zauważenie i ominięcie ruchu i przeszkód.
Stany Zjednoczone i Kanada
250 węzłów poniżej 10 tysięcy stóp jest zasadą obowiązującą w Stanach i Kanadzie ruch IFR i VFR niezależnie od klasy przestrzeni.
Obowiązuje też kilka innych ograniczeń:
- [USA] Przeloty VFR poniżej przestrzeni klasy B i w korytarzach tranzytowych przez taką przestrzeń obowiązuje ograniczenie prędkości do 200 węzłów.
- [USA] poniżej i na wysokości 2500 stóp w odległości 4 mil morskich od lotniska w przestrzeni kontrolowanej klasy C i D obowiązuje ograniczenie prędkości do 200 węzłów (kontroler może je znieść). Lotniska w przestrzeni B nie mają tego ograniczenia.
- [Kanada] Poniżej i na 3000 stóp, w promieniu 10 mil wokół każdego lotniska kontrolowanego (kontroler może znieść to ograniczenie).
Gdzie szukać informacji
Ograniczenia ogólne w przestrzeni poszczególnych klas są opisane w części AIP zajmującej się opisem przestrzeni powietrznej (w Polsce opisuje to ENR 1.4). Ograniczenia w lotach z prędkością dźwięku mogą znajdować się w AIP lub w innych przepisach (w Polsce definiuje je rozporządzenie). Ograniczenia lokalne podane są na mapach i w opisie procedur.