Busola magnetyczna służy do wyznaczania kursu magnetycznego. Szersze omówienie kursów i zastosowania busoli znajdzie się w części poświęconej nawigacji, tutaj ograniczę się do krótkiego opisu konstrukcji i sposobu działania.
Busola składa się z igły magnetycznej osadzonej w pływaku, na którego powierzchni oznaczono skalę w stopniach (na ogół co 5 stopni, czasem co 10 stopni). Obudowa wypełniona jest niezamarzającym płynem (rzadziej alkoholem).
Lokalizacja
W większości samolotów busola umieszczona jest w dobrze widocznym miejscu na tablicy przyrządów, nad tablicą przyrządów lub na słupku wiatrochronu (przedniej szyby). W wielu samolotach oprócz busoli znajduje się również żyroskopowy wskaźnik kursu (który będzie omówiony później) – tych przyrządów nie należy mylić.
Odczyt kursu magnetycznego i dewiacja busoli
Kurs magnetyczny można odczytać z busoli w locie poziomym. Odczytany kurs będzie się różnił (choć w świecie symulatorów nie zawsze jest to odwzorowane) od kursu magnetycznego o wartość dewiacji (błędu) busoli. Zwykle w samolocie (w dokumentach lub na etykiecie w widocznym miejscu) znajduje się tabela dewiacji. Należy uwzględnić podane wartości. W poniższym przykładzie – tabela pokazuje kurs magnetyczny w lewej kolumnie, a w prawek „steruj wg kompasu”, czyli wskazanie busoli, które należy utrzymywać dla lotu wybranym kursem. Wartości poza głównymi kierunkami należy uśrednić.
Dewiacja jest indywidualną cechą każdej busoli i każdą niezależnie się kompensuje (niweluje błędy przez dodawanie magnesów „poprawiających” zakłócenia pola magnetycznego). Po skompensowaniu wypisuje się błędy, których nie da się poprawić. Jak niżej.
Zakłócenia pracy busoli
Poza wspomnianą dewiacją busola jest podatna na zakłócenia wynikające z przechylania i wstrząsów. W przypadku lotu przechylonym samolotem odczyt busoli nie jest możliwy, podobnie podczas turbulencji.
„Uspokojenie” rozchwianej busoli po gwałtownym przechyleniu lub turbulencji może zająć nawet kilkadziesiąt sekund.
Busole historyczne
Po prawej busola Fokkera Dr 1 – chyba nie wymaga dokładnego wyjaśniania – mocowanie na kardanie miało umożliwić odczyt niezależnie od przechylenia samolotu.
Po lewej busola P8 Spitfire’a (typowy instrument brytyjskich samolotów lat trzydziestych i czterdziestych – zresztą stosowany jeszcze długo później). Po zwolnieniu blokady (wygięty pałąk) należy obrócić tarczę tak by krzyżyk (na screenie – skierowany w prawo) wskazywał północ. Po wejściu na kurs należy zablokować tarczę, która pod wpływem wstrząsów może się obracać. Moim zdaniem koszmarnie niewygodne urządzenie. To, że pilot Spitfire’a miał je ukryte za drążkiem dość nisko nie mogło wpływać na wygodę użycia – na szczęście w tych maszynach służyła jedynie do regulacji żyroskopowego wskaźnika kursu.